شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- تقریبا یک دهه قبل بود که استفان کولبرت، میزبان برنامه کولبرت رپورت، برنامه ای طنز عبارت تراسی نس را برای توصیف موجی از شخصیت های برجسته عمومی در اخبار که با سرعت و بی سابقه با حقایق بازی می کنند ... و خودشان با آنچه می سازند درگیر هستند، ابداع کرد.

تراسی نس به این صورت تعریف می شود: احساس اینکه چیزی حقیقت است علیرغم شواهد متناقض.

در مقایسه با «اخبار جعلی» امروزه، تراسی نس مربوط به سال گذشته کم اهمیت به نظر می رسد. برخی احساس می کنند، از جمله مدیرعامل شرکت گوگل در یک مصاحبه در شبکه BBC، که فاکتور اخبار جعلی می تواند نتایج انتخابات ریاست جمهوری را متاثر کرده و اختلاف آراء را به حداقل برساند.

(نکته: پس از انتخابات، گوگل همراه با فیس بوک اعلام کردند که آنها برنامه های نرم افزاری خدمات تبلیغاتی شان را برای قرار دادن تبلیغات روی سایت های اخبار جعلی افزایش دادند).

 تناقض در مورد اخبار جعلی در انتخابات بدون شک تا مدتی ادامه می یابد (در انتخابات برخی کشورهای دیگر نیز شایع شده است.) اما بحث دیگری که لزوم آنرا احساس می کنم تأثیر دلسرد کننده بالقوه اخبار جعلی روی عملکرد روابط عمومی هاست.

طی دوره مبارزات انتخاباتی، برنامه نویسان برون مرزی حداقل 140 وب سایت سیاسی را ایجاد کردند (اغلب به طرفداری از ترامپ) برای نشر اخبار دروغ ـ نه برای اهداف سیاسی، بلکه برای کسب درآمد (طبق گزارش شرکت خصوصی اینترنتی Buzzfeed)

(به توصیه هایی در مورد اینکه چگونه فریب چنین سایت هایی را نخورید، توجه داشته باشید.)

رسانه های اجتماعی که ناشر اخبار و فاکتور مهمی در نشر اخبار جعلی هستند به رشد ادامه می دهند. تحقیق انجام شده در مؤسسه پیو (Pew) نشان می دهد که 62 درصد از بزرگسالان اخبار را از رسانه های اجتماعی دریافت می کنند و 18 درصد اغلب این کار را انجام می دهند. دو سوم از کاربران فیس بوک (66%) اخبار را از سایت و شش نفر از هر ده نفر اخبار را از توییتر کسب می کنند.

وقتی شما قابلیت الگوریتم های رسانه های اجتماعی را برای بررسی آنچه افراد بیشتر می خوانند اضافه می کنید و همچنین افراد می توانند اخبار را خودشان انتخاب نمایند و آنچه ترجیح می دهند را ببینند، مسئولیت آموزش عمومی در مورد مسایل حیاتی سخت تر می شود.

علی رغم اینکه نزدیک شدن به انتخابات ریاست  جمهوری باعث «افزایش خوانندگان آنلاین به صورتی غیرقابل تصور شد» (طبق گزارش Jim Rutenberg از روزنامه نیویورک تایمز)، روزنامه ها در حال حاضر با افت در درآمد حاصل از کم شدن آگهی روبرو هستند و وارد دور جدیدی از بازسازی های مالی و اخراج روزنامه نگاران شده اند- در زمانی که اخبار جعلی نیاز به تحقیق بیشتر و چک کردن حقایق دارد.

در حقیقت، اعتماد و اطمینان آمریکایی ها «برای گزارش اخبار به طور کامل، درست و منصفانه» به پایین ترین سطح خود در تاریخ رسیده است (طبق گزارش آمارگیری ماه سپتامبر سال 2016 مؤسسه Gallup poll تنها 32 درصد از رأی دهندگان اعتماد به رسانه ها را ابراز کردند. این آمار 8 درصد نسبت به سال گذشته افت داشته است.
در یک نقد نظری در مجله Forbes، Robert Wynne می گوید: ما در جهان اخبار غیر واقعی جعلی زندگی می کنیم.

      چرا از اخبار جعلی نباید ترسید؟
چرا اقدامات گوگل و فیسبوک در زمینه مبارزه با اخبار جعلی خطرناک تر از خود این اخبار هستند؟

رابرت اپستین گفته که او اخیرا در یک گروه کاری حضور داشت که به مسئله اخبار جعلی و دروغین می پرداختند و در این گروه نمایندگان کمپانی هایی نظیر مایکروسافت و گوگل و خبرگزاری های نیویورک تایمز و بازفید حضور داشتند. به گفته وی این شرکت کنندگان حتی نتوانستند که به اجماع عمومی در مورد تعریف کلی "اخبار جعلی" برسند.

به عقیده این کارشناس به این نوع اخبار از دو دیدگاه می توان نگریست. از یک طرف اخبار جعلی مشکل اصلی نیست که مردم به خاطر آنها آزرده شوند و به دو دلیل نیازی به ترس از این نوع اخبار نیست. یک اینکه اخبار دروغین بسیار رقابتی هستند. این به آن معنی است که اگر شما یک خبر دروغین راجع به من بنویسید، من می توانم دو خبر از این نوع درباره شما بنویسم. هیچ الگوریتم خاصی نمی تواند پخش اخبار جعلی را متوقف کند.

ثانیا اخبار جعلی منبع آشکار تاثیرگذاری به حساب می آیند. برای مثال اگر شما مقاله ای مشاهده می کنید که در آن آمده است که هیلاری کلینتون مریخی است، متوجه می شوید که قصد این مقاله تاثیرگذاری و نفوذ بر شماست. منابع آشکار نفوذ کاملا قابل پیش بینی عمل می کنند. به همین دو دلیل است که من معتقدم که نیازی به نگرانی و ترس از اخبار جعلی نیست.

چیزی که من را جدا نگران می کند تلاش های شرکت های بزرگ نظیر گوگل و فیس بوک نه تنها برای مشخص کردن اخبار جعلی، بلکه نمایان کردن آنها به طور خاص و در نهایت حذف آنهاست. برای این که به اهمیت این مسئله پی برد، به سوال های زیر فکر کنید: آیا خبر فقط به خاطر اینکه به طور اشتباه تدوین شده است می تواند جعلی باشد؟ چه چیزی برای تدوین اشتباه خبر و تبدیل آن به خبر جعلی نیاز است؟ آیا وجود 20   درصد حقایق کافی است تا یک خبر جعلی باشد و یا 15   درصد؟ آیا بخش واقعی خبر حقیقت دارد؟ آیا خبر واقعی که در سایت جعلی منتشر شده است حقیقی است؟ آیا خبری که دارای نگرش باریک و یک جانبه است جعلی است؟ آیا اخبار تاریخی می توانند جعلی باشند؟ مثال های بسیاری از این چنین سوالات وجود دارد.

زمانی که ما از افراد و یا الگوریتم برای یافتن پاسخ به سوالات مشابه استفاده می کنیم همیشه با مشکلی روبرو می شویم که باعث سرگیجه می شود. مسئله پخش اخبار جعلی به فهرست بزرگی از سوالات تبدیل می شود که باید پاسخ داده شوند. برای مثال:

تشخیص مثبت کاذب ـ اگر شما درست یک خبر را به عنوان خبر جعلی تشخیص دهید، به آن چیزی که ما برای رسیدن به آن تلاش می کنیم دست یافته اید. اما اگر خبر درست را به عنوان خبر جعلی معرفی کنید این مشکل بزرگی است. درست مثل تست مثبت کاذب سرطان. به عنوان فردی که بخش بزرگی از زندگی ام را به برنامه نویسی اختصاص داده ام، می توانم بگویم که هر الگوریتمی در بعضی از موقعیت ها می تواند نتیجه مثبت کاذب دهد.

اقتدار ـ همانطور که احتمالا متوجه شده اید گوگل و فیس بوک به انداره کافی قدرتمند هستند. آیا ما می خواهیم که اقتدار آنها بیشتر از این شود و آنگاه بتوانند تصمیم بگیرند که کدام خبر جعلی است کدام خبر نه؟

تنها نکته مثبت این است که شرکت هایی که مسئول یافتن اخبار جعلی هستند نزدیکتر به حدود قانونی خواهند شد. در حال حاضر گوگل و فیس بوک تحت حمایت قانون 230 آمریکا مبنی بر حفظ ضوابط اخلاقی هستند که طبق آن این شرکتها نمی توانند به ناشران نسبت داده شوند. به زبان دیگر آنها از آنجایی که منبع اخبار نیستند در قبال انتشار آنها پاسخگو نیستند.

اما هر چه بیشتر آنها به تغییر و اصلاح نتیجه جستجوها بپردازند، بیشتر مانند ناشران عمل خواهند کرد و کمتر تحت این قانون دفاعی قرار خواهند گرفت.

جنگ فن آوری ـ زمانی که گوگل کار خود را با الگوریتم SEO که برای نمایش سایت ها در خطوط اول جستجو طراحی شده آغاز کرد شرکت ها و افراد که مشغول فعالیت با این سیستم بودند به سمت بیزنس های دیگر نرفتند. در ابتدای سال 2016 ارزش سیستم SEO را 65 میلیارد دلار در سال تخمین زدند.

 همین طور که می بینیم بازی با گوگل بسیار پرسود است. گوگل مداوم در حال بهبود الگوریتم خود است. ولی شرکت کنندگان در بازار SEO در حال ساخت روش های جدیدتر هستند تا بر این الگوریتم پیروز شوند. وضعیت مشابه می تواند در پخش اخبار جعلی نیز پیش بیاید. افرادی که اخبار جعلی پخش می کنند این چنین الگوریتم هایی ابداع خواهند کرد.

تاثیر ترامپ ـ به یاد دارید دونالد ترامپ چگونه رسانه های اصلی خبری را "دشمن مردم" نامید؟ مهم نیست که فیس بوک و گوگل به چه صورت اخبار دروغین را مشخص می کنند. رهبران جهان نظیر ترامپ حرف آخر را خواهند زد.

معضل اخبار جعلی همیشه بوده و خواهد بود. اما نباید به شرکت های بزرگ و قدرتمند این اجازه داده شود که این نوع اخبار را تصحیح یا حذف کنند زیرا این عمل خطرناک تر از خود اخبار جعلی می باشد. (اسپوتنیک/ در گفتگو با رابرت اپستین، روانشناس و محقق موسسه آمریکایی پژوهش های رفتاری و فناوری در ویستا کالیفرنیا)

      راهکارهای فیسبوک و گوگل برای مبارزه با اخبار جعلی
گستردگی و تاثیر اخبار جعلی در انتخابات سال گذشته آمریکا سرانجام فیسبوک و گوگل را به مبارزه با نشر اخبار نادرست کشاند. گوگل با تولید یک محصول درستی آزمایی و فیسبوک با ابزاری برای آموزش کاربران بهروز می شوند.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به خوبی مبرم بودن یک مشکل را نشان داد: اخبار جعلی و تاثیر آن در هدایت جوامع. البته اینکه اشخاص و موسساتی در پی سودهای مالی یا سیاسی دست به انتشار اخبار جعلی بزنند به انتخابات اخیر آمریکا محدود نمی شود. اما در جریان کمپین های انتخاباتی سال گذشته انتشار و نفوذ اخبار جعلی به مرز وحشتناکی رسید.

بر اساس یک تحلیل محتوا که رسانه بازفید سه ماه پیش از انتخابات انجام داده، استقبال از اخبار جعلی سه برابر بیشتر از اخبار واقعی بوده است. انتشار خبرهایی جعلی که به اعتقاد و تحلیل بسیاری از ناظران رسانه، در شکست هیلاری کلینتون نقش جدی داشت.

اخبار جعلی اما عموما از کانال شبکه های اجتماعی بود که توانستند تا آنجا پیش روند که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان هدایت امور را به دست گرفتند. در این میان فیس بوک و گوگل از متهمان شماره اول بودند. تولیدکنندگان اخبار جعلی با استفاده از سازوکار این پلتفرم های اینترنتی به کلیک های بیشتر و در نتیجه به هدف سیاسی و مالی خود نزدیک می شدند.

 اگرچه گوگل و فیسبوک خود به صورت فعال نقشی در تولید محتوای جعلی نداشتند و در پی انتقادات پلتفرم های تولید محتواهای جعلی را از خدمات تبلیغات آنلاین خود محروم کردند اما تنها در چند روز اخیر بود که راهکار خود برای مبارزه با نشر اخبار جعلی را اعلام کردند.

در حالی که اروپا به روزهای سرنوشتساز دو انتخابات فرانسه و آلمان که میتواند صحنه سیاسی دو قدرت جهان را به کلی دگرگون کند نزدیک می شود، فیسبوک و گوگل راهکارهای خود برای مقابله با جعل اخبار را به صورت جداگانه منتشر کردند.

      گوگل و تولید یک محصول جدید
گوگل اعلام کرد که در آینده نزدیک اخبار و مقالات در گوگل برچسب Fact Check خواهند داشت. گوگل خود مسئول بررسی درستی اخبار نخواهد بود بلکه کمپانی تولیدکننده برچسب Fact Check وضعیت درستی مقالات و خبرهایی که از سوی سایت های خبری یا موسسات درستی آزمایی بررسی شدهاند را کنترل خواهد کرد.

برچسب Fact Check در همه صفحات گوگل در زیر نتیجه جستجو دیده خواهد شد و به کاربر این امکان را می دهد که فورا از درست یا نادرست بودن محتوا اطلاع یابد. کاربر در کنار تیتر خبری که سربلند از بوته آزمایش بیرون آمده است، فورا کلمه درست (True) و در کنار تیتر خبر  جعلی فورا کلمه نادرست (False) را مشاهده خواهد کرد.
البته طبیعتا این موضوع دربرگیرنده همه اخبار منتشرشده نخواهد شد اما دستکم وقتی خبری در جهان آنلاین بسیار داغ می شود سریع سوژه کار درستی آزمایی قرار می گیرد و گوگل از طریق برچسب Fact Check نتیجه درست یا جعلی بودن خبر را در نتایج جستجو به نمایش می گذارد.

      فیسبوک و تلاش برای ارتقای آگاهی
فیسبوک نیز در پی لگام زدن به اخبار جعلی در پلتفرم خود برآمده است. بر اساس توضیح ارایه شده از سوی فیسبوک، این کمپانی بر سه حوزه مختلف در این راه تمرکز دارد. یکی از اولین اقدامات که پیشاپیش آغاز شده، اختلال در مشوق های مالی طراحان اخبار جعلی است مثل قطع خدمات تبلیغات آنلاین.

حوزه دیگر، تولید محصولات جدید برای توقف پخش اخبار جعلی روی فیسبوک است و در نهایت، فیسبوک می خواهد به شهروندان کمک کند تا خود بتوانند درباره اخبار گوناگون داوری کنند و اخباری را که پتانسیل جعلی بودن دارند تشخیص دهند.

فیسبوک توضیح می دهد که در همکاری با سازمان غیرانتفاعی فرست درفت (First Draft) ابزاری آموزشی برای آموزش افراد تهیه کرده تا خود اخبار جعلی را تشخیص دهند. قرار است این ابزار به صورت آزمایشی ابتدا در اختیار کاربران 14 کشور جهان قرار گیرد و در بالای صفحه نیوزفیدشان دیده شود.

بر اساس توضیحات فیسبوک، وقتی کاربر روی این ابزار آموزشی کلیک کند، به اطلاعاتی درباره این که چطور اخبار جعلی را تشخیص دهد بر میخورد، اطلاعاتی نظیر اینکه حتما آدرس اینترنتی خبر (URL) را چک کند و درباره منبع خبر جستجوی اینترنتی کند و همچنین به منابع دیگر درباره خبر نگاه کند.

هماکنون کاربر می تواند در صورت مشاهده خبر یا پست جعلی، امر را فوری به فیسبوک گزارش دهد (Report).

منبع: فصلنامه کارگزار روابط عمومی، شماره42، بهار1396.